کلمه شبکه در معنای لغوی به معنی اتصال چند فرد، گروه یا اشیا است. در واقع در یک شبکه اشیا یا افرادی که به یک دیگر متصل هستند می‌توانند اطلاعات را با همدیگر به اشتراک بگذارند. در زمینه های کامپیوتر و سیستم ها از واژه شبکه استفاده می‌کنند. منظور از شبکه در این زمینه ها سیستم های داده و شبکه های کامپیوتری است که به عنوان کلمه شبکه به اختصار در بین مردم رواج پیدا کرده است.

در نهایت شبکه به معنی اتصال دو یا چند سیستم یا کامپیوتر به یک دیگر برای اشتراک گذاری داده و اطلاعات و اشتراک گذاری سخت افزار و نرم افزار و همچنین تسهیل ارتباطات بین سیستم ها است. در دنیای امروزه به جز کامپیوتر ها و رایانه های شخصی دستگاه های دیگری مانند کنسول های بازی، دوربین های مدار بسته و تلفن های هوشمند می،توانند به شبکه متصل شوند.

شبکه به طور کل به دو بخش تقسیم می‌شود. بخش سخت افزار که به آن Passive می‌گویند و بخش نرم افزار که به آن Active می‌گویند.

تجهیزات بخش سخت افزار شبکه شامل سوکت شبکه، انواع کابل و رک می‌شود. برخی تجهیزات نرم افزار شبکه شامل روتر، فایروال و سوئیچ شبکه می‌شود.

مزایا و کاربرد شبکه

یکی از مهم ترین کاربرد های شبکه کامپیوتری توانایی انتقال و اشتراک گذاری حجم عظیمی از اطلاعات است. خیلی اوقات به عنوان مثال در یک شرکت فردی باید اطلاعات زیادی را با چند نفر دیگر به اشتراک بگذارد و به آن ها انتقال دهد. در این صورت اگر در شرکت از شبکه استفاده شده باشد می‌توان خیلی سریع اطلاعات را به اشتراک گذاشت. حال فرض کنید سیستم شبکه در آن شرکت نباشد؛ اینگونه اشتراک اطلاعات ساعت ها به طول می‌انجامد و حتی نمی‌توان تضمین کرد در این انتقال اطلاعات آسیبی نبینند و پشتیبانی وجود ندارد.

از دیگر مزایا و کاربرد های شبکه ارتباطی اشتراک گذاری سخت افزار و نرم افزار است. یعنی در یک شبکه هم از منابع سخت افزاری هم از منابع نرم افزاری و هم از اطلاعات موجود در آن می‌توان استفاده کرد.

مزیت دیگر شبکه قابل اطمینان بودن آن است. وقتی از شبکه استفاده می‌کنیم در تبادل و اشتراک گذاری اطلاعات  در میان دستگاه های مختلف شبکه نظم شکل می‌گیرد. به همین دلیل به طور معمول در صحت اطلاعات اطمینان حاصل می‌شود. همچنین شبکه قابلیت پشتیبانی مرکزی و مدیریت دارد؛ به این صورت که دستگاه ها و سیستم ها به طور خودکار به یک منبع مرکزی یا یک سرور متصل می‌شوند که دارای مدیریت و پشتیبانی مرکزی است.

در کل کاربرد اصلی شبکه برقراری ارتباط بین کامپیوتر یا سیستم ها است. افرادی که در شبکه هستند می‌توانند داده ها و دستگاه هایی مانند پرینتر را با یک دیگر به اشتراک بگذارند. در دیگر مشاغل به عنوان مثال مدیران IT می‌توانند تعداد زیادی از سیستم های متصل به شبکه را مدیریت کنند و استراتژی ها و سیاست های خود را پیاده کنند.

انواع شبکه

شبکه های کامپیوتری را می‌توان بر اساس گستردگی و موقعیت جغرافیایی به انواع مختلف دسته بندی کرد.

شبکه محلی LAN

کلمه LAN مخفف Local Area Network است که به آن شبکه محلی می‌گویند. شبکه محلی از اتصال چندین دستگاه به هم در یک مکان فیزیکی مثل خانه، آپارتمان یا سازمان تشکیل می‌شود. وسعت شبکه LAN می‌تواند بزرگ یا کوچک باشد. شبکه ای با یک یا دو کاربر مانند یک شبکه خانگی نمونه ای از شبکه محلی کوچک و شبکه ای با صد ها کاربر و دستگاه مانند یک شبکه سازمانی یا شرکتی نمونه ای از شبکه محلی بزرگ است. یکی از تکنولوژی های مورد استفاده در شبکه LAN تکنولوژی اترنت Ethernet است.

شبکه منطقه شخصی PAN

لغت PAN مخفف Personal Area Network است. شبکه PAN کوچک ترین نوع شبکه است. این شبکه از تعداد محدودی سیستم و کاربر تشکیل شده که فاصله آن ها از هم به بیش از چند متر نمی‌رسد. در شبکه شخصی PAN سیستم ها می‌توانند به صورت بی ‌سیم یا با‌ سیم به یک دیگر متصل شوند. اتصال یک پرینتر به یک لپ تاپ و اتصال تلفن همراه به همان لپ تاپ نمونه ای از تشکیل یک شبکه PAN است.

شبکه منطقه شهری MAN

واژه MAN مخفف Metropolitan Area Network است. شبکه MAN یک شبکه گسترده شهری است. اتصال شعبه های مختلف یک بانک و شبکه تلویزیون کابلی از نمونه های قابل توجه یک شبکه MAN است.

شبکه GAN

به یک شبکه گسترده و سراسری  در سطح جهانی می‌گویند. شبکه GAN محدودیت جغرافیایی ندارد. خود کلمه GAN مخفف Global Area Network است.

شبکه WAN

این شبکه از به یگ دیگر پیوستن چندین شبکه LAN به وجود می‌آید. لغت WAN مخفف Wide Area Network است. در اصل شبکه WAN شبکه ای از شبکه ها محسوب می‌شود. شبکه های WAN در سطح شهر ها، کشور ها و حتی قاره ها می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. از جمله تکنولوژی های استفاده شده در این شبکه ها ATM، ISDN و MPLS هستند. برای اتصالات داخلی شبکه های WAN به زیر ساخت های مخابرات و ISP ها نیاز داریم. شاید برایتان جالب باشد که سرویس های 3G و 4G از مثال های آشکار شبکه WAN هستند.

شبکه محلی WLAN

شبکه های محلی بی ‌سیم را WLAN می‌گویند. خود واژه WLAN مخفف Wireless Local Area Network است. از مهم ترین مزیت های شبکه WLAN اتصال بی‌ سیم دستگاه ها به یک دیگر است؛ به این شکل دستگاه ها می‌توانند راحت جا به جا شوند زیرا اتصالشان با سیم نیست.

اصطلاحات رایج در شبکه ها

برای شناخت یک شبکه و سازماندهی آن باید با اصطلاحات رایجی که در این زمینه از تکنولوژی استفاده می‌شود آشنایی کافی داشته باشید.

کلاینت Client

واژه کلاینت به سیستم یا کامپیوتری اطلاق می‌شود که از شبکه یک خواسته ای دارد و خواسته آن در سرور پردازش و ارسال می‌شود. به عنوان مثال وقتی با دستگاه شخصی خود به یک شبکه متصل می‌شوید سیستم شما یک کلاینت محسوب می‌شود.

سرور Server

یک کامپیوتر با قدرت سخت افزاری و نرم افزاری بالا است که همیشه روشن است. سروردر یک شبکه به عنوان کامپیوتر مرکزی خواسته های کلاینت ها را پردازش و به آن ها خدمات می‌دهد. در شبکه های کلاینت سروری هر سرور و هر کلاینت سیستم عامل مختص به خودشان را دارند. کامپیوتر ها علاوه بر اینکه در شبکه به یک دیگر متصل هستند در عین حال از یک دیگر مستقل هستند، یعنی اگر یک کامپیوتر در شبکه خاموش شود شبکه همچنان پا بر جا است و به کار خود ادامه می‌دهد اما اگر در یک شبکه سرور خاموش شود یا به هر دلیلی از مدار خارج شود، سرویس هایی که ارائه می‌دهد از شبکه خارج می‌شود و در کار شبکه اختلال ایجاد می‌شود.

هاست Host

به هر دستگاه یا سیستمی که به شبکه متصل است و از خدمات شبکه استفاده می‌کند یا در شبکه خدماتی ارائه می‌دهد هاست  Host می‌گویند. به این ترتیب هم کلاینت و هم سرور در شبکه هاست محسوب می‌شوند.

سخن پایانی

برای سازماندهی و ساخت یک شبکه برای خانه یا محل کار خود، باید با انواع شبکه ها و ویژگی آن ها آشنا باشید. این شناخت باعث می‌شود تا بتوانید بسته به موقعیت خود و بودجه ای که در اختیار دارید یک شبکه خوب بسازید. وجود شبکه کامپیوتری در ادارات، سازمان ها و شرکت ها بسیار مفید و حتی می‌توان گفت ضروری است. هدف اصلی از راه اندازی شبکه ها پایین آوردن هزینه ها در استفاده از تجهیزات سخت افزاری، بالا رفتن سرعت تبادل و اشتراک گذاری اطلاعات و مدیریت بهتر است. یک شبکه خوب می‌تواند باعث پیشرفت چشمگیری در یک سازمان یا شرکت بشود.